Kolapsi energjetik/ Balluku çoi KESH gati në falimentim, raporti i KLSH: Energjia u ble me çmimin më të lartë në treg. Dëm shtetit qindra milionë euro

Emisioni investigativ “Në Shënjestër” ka sjellë sot fakte për keqmenaxhimin e rezervave hidrike dhe krizë energjetike.

Si të mos mjaftonin tenderat e përfolur të shëndetësisë, rrugëve apo deri te uniformat e policisë, këtë herë duket se korrupsioni madhor nuk la pa prekur edhe një nga sektorët më kyç të ekonomisë, atë se si qeveria Rama nuk vonoi të keqmenaxhojë edhe rezervat hidrike, duke provokuar një kolaps të thellë energjetik, të padëgjuar më parë, që vuri në vështirësi serioze edhe furnizimin me energji për qytetarët.

E tillë duket se ka qenë edhe situata me kaskadën e Drinit gjatë pjesës së dytë të vitit 2021 dhe 6-mujorit të parë të vitit 2022. Situata doli jashtë kontrollit, pas shfrytëzimit pa kriter që qeveria u bëri burimeve ujore në hidrocentralet që përfshijnë këtë kaskadë. Kjo bëri që rezervat ujëmbledhëse në këto basene jo vetëm të shteronin, por edhe të çonin Korporatën Energjetike Shqiptare, drejt blerjes së energjisë me çmimin më të lartë në treg, por edhe drejt një falimentimi të sigurt financiar. Kjo gjë u vu në pah edhe nga një raport i Kontrollit të Lartë të Shtetit. Auditi jo vetëm nuk kurseu kritikat për mënyrën se qeveria menaxhoi situatën, por që na tregoi njëkohësisht edhe se si KESH u detyrua të blejë energji me çmim më të lartë, duke rritur kësisoj shumëfish shpenzimet e veta.

E gjitha kjo në kulmin e një krize globale, që po trondiste tregjet botërore, duke rrezikuar kështu jo vetëm falimentimin e kompanive energjetike shqiptare, por edhe të sistemit që papritur kaloi në një kolaps të thellë.

Ky fakt i konstatuar nga KLSH, evidentohet edhe nga ekspertët e energjisë, të cilët vlerësojnë se dëmi në këtë rast, nuk ishte vetëm i kompanisë elektroenergjetike shqiptare, por shkoi direkt në xhepat e konsumatorëve.

Por si u keqmenaxhua Kaskada e Drinit, dhe cilët ishin faktorët që ndikuan në këtë situate?

Cili ishte roli i negativ i KESH, që rrezikoi njëkohësisht edhe furnizimin me energji elektrike të qytetarëve?

Sipas Kontrollit të Lartë të Shtetit, arsyeja e parë përse mbërritëm në këtë situatë, ishte keqmenaxhimi i rezervave ujore në Kaskadën e Drinit, gjatë pjesës së dytë të vitit 2021 dhe 6-mujorit të parë të vitit 2022.

Në këtë periudhë Korporata Elektroenergjetike Shqiptare, thuhet se dështoi në menaxhimin e situatës, duke u detyruar të blejë energji me çmimin më të lartë në treg, gjë që detyroi qeverinë të fusë duart thellë në portofolin e saj të emergjencave dhe të nxjerrë nga aty fillimisht 160 milionë euro, për të shpëtuar sistemin nga katastrofa energjetike që po trokiste në derë.

Pra siç shikohet situata ka qenë e tillë, sa qeveria pavarësisht vështirësive financiare, në një kohë kur vendi vuante ende pasojat e tërmetit shkatërrimtar të fundit të vitit 2019, të injektonte me emergjencë shuma të mëdha parash për të shpëtuar në këtë rast sistemin energjetik.

Aq sa nëse do t’i besojmë raportit të KLSH, në vitin 2022, për shkak të këtij abuzimi madhor me rezervat hidrike, importi i energjisë gjatë këtij viti, u rrit me mbi 150 për qind në krahasim me vitin 2021.

“Në momentin që doli në treg të lirë çmimet referuar bursës hungareze në atë periudhë ishin shumë të larta çfarë rëndoi buxhetin e shtetit por edhe KESH-in sepse qeveria i ka dhënë rreth 340 milionë euro grant dhe subvencion Korporatës Elektroenergjetike Shqiptare për të siguruar energjinë e nevojshme”, shprehet eksperti i Energjetikës Azmer Duleviç.

Por ajo që e bëri edhe më paradoksale situatën, është fakti që ndërkohë që ishim përballë një krize të tillë të paprecedentë, shifrat e qeverisë folën për një bum prodhimi energjetik gjatë vitit 2021.

Kështu sipas bilancit energjetik të INSTAT për vitin 2021 kaskada e Drinit prodhoi gati 5.4 gigawat/orë energji nga 3.1 gigawat/orë që u prodhuan në vitin paraardhës.

Por edhe pse kaskada e Drinit prodhoi rreth 57 % më shume energji gjatë 2021, KESH bleu energji nga importi me çmime marramendëse.

Ajo që e nxori këtë herë zbuluar qeverinë shqiptare, si asnjëherë më parë në të gjithë historinë e saj të abuzimit me energjinë, ishte rënia në muajin tetor të vitit 2021 në mënyrë drastike të nivelit të rezervave hidrike në Liqenin e Fierzës.

Një rast i pashembullt që vinte në një moment të vitit kur këto rezerva duhet të ishin të stabilizuara për të menaxhuar më mirë prurjet e dimrit që po afronte.

Situatë që sipas raportit të auditit të KLSH, erdhi pas keqadministrimit të Kaskadës së Drinit.

Sipas KLSH, ky është edhe shpjegimi, që detyroi KESH të futet fuqishëm në bursë dhe të blejë nga aty energji me çmim më të lartë, duke i shkaktuar buxhetit të shtetit një dëm të pallogaritshëm prej qindra milionë euro.

Ndërkohë që në një rast tjetër, nëse do i kishte menaxhuar si duhet rezervat ujore, jo vetëm do i kishte kursyer portofolit të shtetit një dhimbje koke të tillë, por edhe mund të ishte sjellë si faktor, duke u kthyer vetë në eksportues të energjisë elektrike, të paktën në rajon.

Gjë që nuk ka ndodhur as në rastin e parë dhe as në atë të dytë, çka ka rrezikuar me paaftësinë menaxhuese të shkaktojë një rënie të pandalshme të sistemit energjetik.

Por pavarësisht referencave të qeverisë, KLSH duket se nuk është bindur aspak nga argumentet e sjella nga KESH. Madje, siç vihet re edhe më poshtë, ka rrëzuar justifikimet e tyre, duke sjellë evidenca të plota që tregojnë se në muajin maj të vitit 2021, liqeni i Fierzës ishte në kapacitetin e tij të plotë ujor.

Pra, siç është trajtuar edhe në këtë raport auditimi, niveli i liqenit te Fierzës në këtë periudhë ishte brenda vlerave të lejuara maksimale dhe mbi mesataren disa vjeçare.

Sipas KLSH, kjo rënie vijoi edhe në vitin në vazhdim, ku për herë të parë Liqeni i Fierzës preku fundin, duke nxjerrë edhe rrënojat e Kukësit të vjetër, madje edhe varrezat e vjetra të qytetit, siç janë edhe këto pamje që i takojnë marsit të vitit 2022.

Në këtë kohë kur ky liqen duhet të ishte në kapacitetin e tij të plotë, por faktet treguan të kundërtën.

“Ato që ne kemi kohë që i themi, i vërtetoi me fakte Kontrolli i Lartë i Shtetit para disa ditësh dhe është e vërtetë që rezerva hidrike u ul gati 3.2 herë nga muaji qershor deri në muajin tetor të vitit 2021, çfarë do të thotë me shifra 1422 gigawat/h u ul në 444 gigawat/h.

Kjo ulje më pas çoi në uljen e rezervës hidrike çfarë detyroi më pas Korporatën Elektroenergjetike Shqiptare të dilte në treg të hapur për të siguruar energjinë ditore dhe mujore që i duhej vendit”, deklaron eksperti i Energjetikës, Azmer Duleviç.

Por për t’iu kthyer edhe njëherë arsyeve që çuan në këtë sabotim të rezervave ujore, është me interes të shikojmë mënyrën se si KESH u soll gjatë vitit 2021 me këto burime hidrike.

Aty mund të kuptojmë edhe shkaqet e vërteta përse u provokua një krizë të tillë.

Besuar gjithmonë raportit të Kontrollit të Lartë të Shtetit, shkaku i parë dhe më kryesor, që çoi në këtë situatë, ishte shfrytëzimi pa kriter në periudhën qershor-gusht 2021, nga KESH i HEC-eve, por njëkohësisht edhe një faktor tjetër, jo më pak i rëndësishëm: Sasia po në këtë periudhë e energjisë së prodhuar për shkëmbim.

Sipas ekspertit të energjisë, Eduard Elezi, është me vend në këtë rast, të shikohet mënyra se si KESH është sjellë me tagrin që ligji i ka dhënë për shkëmbimin e energjisë që për të, kjo sjellje lë shumë për të dyshuar.

“Atëherë duhen parë veprimet ligjore sesi e ka vlerësuar KESH-i këtë energji ose çfarë fature i ka emetuar KESH-i kësaj kompanie.

Si janë penalitetet në kontratën e shkëmbimit, çfarë fature ka emetuar KESH-i dhe sa ka arkëtuar nga këto sasi energjie. Nëse këto nuk kanë ndodhur, por pret korporata që të bëhen vite pasardhës kur kompania private të ketë mundësi që t’ia kthejë atëherë kjo është një shkelje ligjore flagrante”, thotë Eduard Elezi.