Ndoshta nuk është larg dita kur do të na mbetet vetëm kënga melankolike e Owl City për t’i kujtuar xixëllonjat – sepse në natyrë, ato po zhduken me shpejtësi.
Ky është paralajmërimi i shqetësuar i studiuesve dhe shkencëtarëve të mjedisit. Sipas National Geographic, studiuesi i xixëllonjave Raphael De Cock, i cili shkroi tezën e doktoraturës mbi larvat e këtyre insekteve, konfirmon një të vërtetë që shumëkush mund ta ndiejë vetë: xixëllonjat që dikur ndriçonin netët e fëmijërisë janë gjithnjë e më të rralla. Ekspertët pohojnë se kjo nuk është vetëm ndjesi personale – por një fakt i mbështetur shkencërisht.
Xixëllonjat: Yje të gjallë në tokë
Xixëllonjat janë insekte të mahnitshme që ndriçojnë netët e verës përmes dritës së tyre natyrore – bioluminescencës. I përkasin familjes Lampyridae, e cila përfshin mbi 2,000 lloje të njohura, shumica e të cilave prodhojnë dritë për të tërhequr partnerë gjatë muzgut.
Specia më e njohur në Evropë është Lampyris noctiluca, ose siç njihet ndryshe “krimbi i zakonshëm i dritës”. Fillimisht, drita përdorej nga larvat për të paralajmëruar grabitqarët për shijen e tyre të keqe – më pas, evolucioni e ktheu këtë aftësi në sinjalizim për çiftim.
Por këto “yje të gjallë” po zhduken para syve tanë. Studimet më të fundit sugjerojnë se brezi aktual mund të jetë i fundit që shijon ndriçimin magjepsës të xixëllonjave në natyrë.
Pse po zhduken xixëllonjat?
1. Humbja e habitatit – zhdukja e lagunave dhe pyjeve të lagësht
Xixëllonjat lulëzojnë në klimë të lagësht – në moçale, pyje të lagësht dhe toka të pasura me gjethe të kalbura, ku larvat kalojnë pjesën më të madhe të jetës. Urbanizimi, zgjerimi bujqësor dhe shpyllëzimi kanë shkatërruar dhe fragmentuar këto habitate, duke i vënë në rrezik popullatat e xixëllonjave.
2. Ndotja e ndriçimit – një kërcënim i padukshëm
Drita artificiale gjatë natës po ndërhyn ndjeshëm në sjelljet e çiftimit të xixëllonjave. Shkëlqimi i dritave rrugore, tabelave elektronike dhe ndriçimit industrial ngatërron sinjalet e tyre natyrore, duke ulur numrin e çiftimeve të suksesshme. Në disa rajone, ndotja nga drita po rezulton më e dëmshme sesa vetë humbja e habitatit.
3. Pesticidet – luftë kimike fatale
Pesticidet që përdoren gjerësisht në bujqësi po shkaktojnë dëme të mëdha. Ato jo vetëm që vrasin xixëllonjat drejtpërdrejt, por edhe zhdukin burimet e ushqimit të tyre – si kërmijtë dhe gjallesat e vogla që nevojiten për larvat. Më tej, pesticidet ndotin ujin dhe ekosistemet ku këto insekte mbijetojnë.
4. Ndryshimet klimatike – çrregullimi i ciklit jetësor
Ngrohja globale po ndikon në temperaturën dhe lagështirën e mjedisit, duke shkaktuar mospërputhje në sezonet e çiftimit dhe duke penguar riprodhimin. Ndryshimet në shirat dhe motin po ndikojnë edhe në disponueshmërinë e habitatit dhe të ushqimit, duke shtuar presionin mbi mbijetesën e tyre.
Përpjekjet për shpëtimin e shkëlqimit
Zhdukja e xixëllonjave është një paralajmërim i heshtur për degradimin më të gjerë të mjedisit tonë. Ato janë simbol i një ekosistemi të shëndetshëm, dhe humbja e tyre sinjalizon kriza për shumë specie të tjera – përfshirë njeriun.
Disa iniciativa globale për ruajtjen e tyre përfshijnë:
Rikthimi i habitateve natyrore, si moçalet dhe pyjet e lagështa.
Reduktimi i ndotjes së dritës, veçanërisht në zonat ku jetojnë xixëllonjat.
Bujqësia e qëndrueshme, me përdorimin e pesticideve ekologjike.
Fushata ndërgjegjësimi, për të edukuar publikun mbi rëndësinë e këtyre insekteve magjike.
Nëse nuk ndërmarrim veprime të menjëhershme, ndriçimi i xixëllonjave mund të mbetet vetëm një kujtim nostalgjik, ose një zë sfond në një këngë pop. Koha për të vepruar është tani.
Arena e Lajmit
and then