Një hulumtim i ri i botuar në Communications Earth and Environment zbulon një kapitull të jashtëzakonshëm në historinë e Tokës. Rreth 591 milion vjet më parë, gjatë periudhës Ediakariane, fusha magnetike e Tokës u dobësua në mënyrë dramatike, pothuajse duke u shembur. Kjo ngjarje përkoi me një rritje të oksigjenit atmosferik dhe shfaqjen e jetës komplekse shumëqelizore. Shkencëtarët tani e kuptojnë më mirë se si kjo qetësi magnetike mund të ketë shkaktuar ndryshime mjedisore kritike për kërcimin evolucionar të jetës.
Fusha magnetike e Tokës vepron si një mburojë e padukshme kundër erës diellore – një rrjedhë e vazhdueshme grimcash të ngarkuara të emetuara nga Dielli. John Tarduno, një gjeofizikan nga Universiteti i Rochester, shpjegon: “Në përgjithësi, fusha është mbrojtëse. Nëse nuk do të kishim pasur një fushë në fillim të historisë së Tokës, uji do të ishte zhveshur nga planeti nga era diellore.” Kjo mburojë magnetike ruajti atmosferën dhe ujin sipërfaqësor të Tokës, kushte të nevojshme për jetën siç e njohim ne. Megjithatë, gjatë Ediakarit, proceset që gjeneronin këtë fushë u bënë “kaq joefikase pas miliarda vitesh saqë fusha u shemb pothuajse plotësisht”. Ky dobësim i paparë e ekspozoi atmosferën ndaj erës diellore në mënyra që ndryshuan thellësisht përbërjen e saj.
Ndërsa magnetosfera hollohej, ajo u bë më pak e aftë të mbante gazra më të lehtë atmosferikë. Shuhai Xiao, një gjeobiolog nga Virginia Tech, vëren: “Magnetosfera mbron Tokën nga era diellore, duke e mbajtur kështu atmosferën pranë Tokës. Kështu, një magnetosferë më e dobët do të thotë që gazrat më të lehtë si hidrogjeni do të humbisnin nga atmosfera e Tokës.” Kjo humbje e hidrogjenit lejoi që nivelet e oksigjenit të rriteshin, duke krijuar një mjedis të përshtatshëm për organizmat që kërkojnë më shumë energji. Kjo rritje e oksigjenit luajti një rol kyç në mundësimin e jetës komplekse shumëqelizore për t’u diversifikuar dhe për të lulëzuar, duke shënuar një hap të rëndësishëm në evolucionin e biosferës së Tokës.
Ndërsa kolapsi i fushës magnetike përgatiti skenën, Tarduno thekson ndërveprimin e faktorëve të shumtë që nxisin oksigjenimin. “Ne nuk e kundërshtojmë që një ose më shumë nga këto procese po ndodhnin njëkohësisht. Por fusha e dobët mund të ketë lejuar që oksigjenimi të kalojë një prag, duke ndihmuar rrezatimin e kafshëve (evolucionin)”, tha ai. Mikrobet fotosintetike dhe proceset e tjera biologjike padyshim kontribuan në akumulimin gradual të oksigjenit. Pagjumësia magnetike krijoi një dritare unike ku kushtet mjedisore u zhvendosën përtej një pragu kritik, duke lehtësuar zgjerimin e kafshëve të lëvizshme, të etura për metabolizëm, në shtratin e detit Ediakar.
Pas pikës më të ulët magnetike, forca e fushës u rikthye me shpejtësi. Peter Driscoll i Institutit Carnegie për Shkencë shpjegon: “Vëzhgimet duket se mbështesin pohimin se bërthama e brendshme u formua për herë të parë menjëherë pas kësaj kohe, duke e shtyrë gjeodinamon (mekanizmin që krijon fushën magnetike) nga një gjendje e dobët dhe e paqëndrueshme në një fushë dipolare të fortë dhe të qëndrueshme.” Formimi i bërthamës së brendshme të ngurtë të Tokës çliroi nxehtësi që rigjallëroi konvekcionin në bërthamën e jashtme, duke forcuar fushën magnetike. Ky rikuperim rivendosi mburojën mbrojtëse të planetit, duke siguruar stabilitetin e vazhdueshëm të atmosferës së Tokës dhe kushtet e nevojshme për evolucionin e mëtejshëm të jetës.
Gjatë kësaj luhatjeje të fushës magnetike, detet Ediakariane strehuan forma enigmatike jete të pazakonta për asgjë që është parë më parë ose që atëherë. Organizma të tillë si Dickinsonia , e cila u rrit deri në 1.4 metra e gjerë, krijesa të ngjashme me gjethe të mbuluara me jorgan, dhe Kimberella në formë kërmilli jetonin në dyshekë mikrobikë dhe shfaqnin plane të hershme komplekse trupore. Këta pionierë u zhdukën para shpërthimit Kambrian, por prania e tyre konfirmon se jeta shumëqelizore tashmë po përfitonte nga nivelet më të larta të oksigjenit të lejuara nga ndryshimet mjedisore. Dominimi i tyre i shkurtër ofron një pamje të mënyrës se si biosfera e Tokës iu përgjigj ndryshimeve dramatike planetare.
(A.A/)
and then